نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• تقی پورنامداریان

پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

اشراف بر روابط بینامتنی پس از درک ساختار نحوی شعر از مؤثرترین ابزارهایی است که هم امکان حدسی حتی­المقدور درست را دربارۀ درک ابهامات شعرهای مبهم ممکن می­کند و هم مسیر تأویل درست شعر را هدایت می­کند. طبیعی است که از میان معانی محتمل متن آن معنایی با نیت مؤلف و ظرفیت متن سازگارتر است که از روابط بینامتنی روشن­تر و پذیرفتنی­تری ناشی شده باشد. این مقاله با کشف روابط بینامتنی میان شعر عقوبت احمد شاملو و اشعار حافظ به تاویل شعر عقوبت پرداخته است. شاملو در این شعر از بعضی کلمات کلیدی و استعاره­های شعر حافظ استفاده و در پایان اشاره­ای انکارآمیز به عقاید صوفیان کرده است. این شعر یادگار برانگیختگی احوال عاطفی شاعر در لحظه­های درک احساسِ نزدیکی به مرگ تحتِ تأثیر خطراتِ خودساخته­ای است که منجر به احساس بی­پناهی و سپس اندیشه به نیازهای غریزی انسان حتی تا دم مرگ می­شود.

کلیدواژه‌ها

• شعر عقوبت شاملو
• تاویل
• بینامتنیت
• حافظ