درنگی در مداحی‌های حافظ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

چکیده

در متن پیش رو، برآنیم که با واکاوی غزل‌های حافظ، به این پرسش اساسی پاسخ دهیم که آیا می‌توان حافظ را در زمره‌ی شاعران مداحی چون فرخی و عنصری قرار داد؟ برای رسیدن به پاسخ، همه‌ی بیت‌های مدحی دیوان حافظ بررسی شده‌اند. با درنظرگرفتن دلیل‌هایی مانند انسان‌بودن حافظ، ضرورت برخورداری از حمایت دربارها برای پرورش استعداد، حجم کم مداحی‌های حافظ در مقایسه با کل دیوان و قراردادن مدح پس از بیت تخلص، نمی‌توان حافظ را شاعری مداح به شمار آورد؛ همچنین، با دسته‌بندی انواع مدح از نظر انگیزه‌ی شاعران (مدح متملقانه، مدح باورمندانه، مدح خیرخواهانه و مدح عاشقانه) به دلیل‌های زیر، مدح حافظ را می‌توان مدحی خیرخواهانه و به‌ویژه، عاشقانه دانست: استفاده از قالب غزل برای مدح، محتوای ملتمسات حافظ، پرهیز او از مدح برخی شاهان، طرح مطالب اخلاقی و انتقادی در ضمن مدح، رعایت اعتدال در مدح و دیدگاه کلی حافظ درباره‌ی شاهان.

کلیدواژه‌ها

  • تاریخ دریافت: 21 اردیبهشت 1401
  • تاریخ پذیرش: 21 اردیبهشت 1401