نگاهی آماری به تاریخ اشعار انتخابی در ادوار مختلف موسیقی آوازی ایران
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان
2 دانشگاه کالیفرنیا-لس آنجلس
چکیده
شعر و موسیقی از ایران باستان تا کنون در کنار یکدیگر بوده‌اند؛ اما انتخاب شعر شاعران در موسیقی آوازی ایران چه مسیری را طی کرده است؟ به‌عبارت دیگر، از زمان ضبط صفحه تا کنون، روند انتخاب شعر از دیوان شعرای مختلف نشان‌دهنده‌ی چه سیری است؟ سعدی، حافظ، مولانا، عطار و...، هریک چه سهمی در اجراهای آوازی خوانندگان ایفا کرده‌اند؟ تا امروز به‌شیوه‌ی حدس و گمان دراین‌باره سخن‌ها گفته شده است. در این مقاله کوشید‌ه‌ا‌یم با بررسی و مطالعه‌ی آماری، به تغییراتی که در زمینه‌ی انتخاب اشعار در ادوار مختلف روی داده، پی ببریم و آن را نشان دهیم؛ ازاین‌رو، در هریک از چهار دوره‌ی ضبط موسیقی در ایران (قاجار، پهلوی اول، پهلوی دوم و انقلاب 57)، دو خواننده‌ی پرکار را انتخاب و همه‌‌ی آثار به‌جای‌مانده از ایشان را مطالعه کردیم تا تعدد و نسبت آماری اشعار انتخابی هر دوره از ضبط موسیقی در ایران و تغییرات صورت‌گرفته در آن را بررسی کنیم. داده‌های به‌دست‌آمده در این پژوهش، میزان استفاده‌ی هر خواننده از شعر شاعری خاص در دوره‌ا‌ی تاریخی را نشان می‌دهد و سلیقه‌ی انتخابی خوانندگان در چهار دوره‌ی مختلف تاریخی را آشکار می‌کند. ازجمله‌ی مهم‌ترین نتایج این مقاله آن است که در آغاز، گرایش خوانندگان به اشعار سعدی بیش از آثار شاعران دیگر بوده است؛ اما در ادامه، از شعر شعرای دیگر (ازجمله حافظ، مولانا و...) نیز بهره برده‌اند و تنوع اشعار و شاعران انتخابی به‌صورتی معنادار افزایش یافته است.
کلیدواژه‌ها
- تاریخ دریافت: 25 آذر 1400
- تاریخ بازنگری: 11 تیر 1401
- تاریخ پذیرش: 10 مرداد 1401