پاسخ به نقد و نظر آقای پایمرد بر کتاب حافظ و رود جادو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدرسه لکانی

چکیده

ضمن ارج‌نهادن بر تلاش آقای پایمرد در بررسی دقیق و موشکافانه‌ی کتاب که بیشتر، فصل اول از فصول دهگانه‌ی آن را دربرمی‌گیرد، امیدوارم این نقادی درباره‌ی کتاب‌های دیگر مجموعه‌ی «باستان‌شناسی ادبی» که حافظ و رود جادو اولینِ آن‌هاست نیز، اتفاق بیفتد. اینجانب ضمن پذیرفتن تعدادی از ایراداتی که ناقد محترم مطرح کرده‌اند، به‌ویژه در بحث ایرادات سهوی و ویرایشی، نکته‌ی مرکزی نقد ایشان را با ذکر دلایلی چند وارد نمی‌دانم؛ یعنی کوشش ایشان برای «ردکردن» «واپس‌زنی دال شمس» در دیوان خواجه، فرایندی که فراوانی نسبی حروف شین و سین را در غزلیات تحت تأثیر قرار می‌دهد. نویسنده در زمینه‌ی واپس‌زنی دال شمس، شواهدی اقناعی را ارائه کرده است و حداکثر چیزی که ناقد می‌تواند مطرح کند، این است که بگوید موضوع را قانع‌کننده نیافته است. باید یادآوری کرد که اگر ناقد، بسیاری از مطالب کتاب را «بعید» به شمار آورده، این موضوع درباره‌ی همه‌ی مطالب و سازوکار‌های ناخودآگاه صدق می‌کند؛ ناخودآگاه همواره برای خودآگاهی استبعاد دارد و خودآگاهی همواره در برابر مطالب ناخودآگاه، موضع انکار و این منحصر به مطالب مطرح‌شده در کتاب نیست. کتابی را که ناخودآگاه خواننده را مخاطب قرار داده است، نمی‌توان با شیوه‌های معمول نقد که معطوف به خودآگاهی‌ست، نقادی کرد. ضمن اینکه به نظر می‌رسد خود ناقد محترم، ناخودآگاه، با مطرح‌کردن حذف نام «محمد» از دیوان خواجه، یکی از بهترین دلایل را برای درستی مفروض نگارنده ارائه کرده است؛ مبنی بر اینکه حافظ با حذف نام خود، از سیطره‌ی آن بیرون آمده است.

کلیدواژه‌ها

  • تاریخ دریافت: 15 آبان 1401
  • تاریخ بازنگری: 22 آذر 1401
  • تاریخ پذیرش: 04 دی 1401