پژوهشی در کهنترین غزل‌های حافظ با نگاهی تاریخ‌گرایانه
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه خلیج فارس. بوشهر
2 دانشجوی کارشناسی ارشد ادبیات پایداری دانشگاه خلیج فارس.
چکیده
از دیرباز، سال تولد حافظ محل اختلاف‌نظر محققان بوده است. این اختلافات به‌حدی‌ست که گاه موجب چند دهه فاصله میان تواریخ تذکره‌ها شده است. در چنین شرایطی به نظر می‌‌رسد تعیین تاریخ کهنترین سروده‌های شاعر، بتواند تخمینی پذیرفتنی از دوران آغاز شاعری و درنتیجه، روزگار تقریبی ولادت او به دست دهد. این مقاله، بر آن است تا با نگاهی تاریخ‌گرایانه و براساس معدود نشانه‌های تاریخی موجود در آثار حافظ، راهی به یافتن کهنترین اشعار و تعیین تاریخ سرایش آنها بزند و ضمن بررسی تطبیقی نظرات تنی‌چند از حافظ‌پژوهان معاصر درباره‌ی اشعاری که گمان می‌رود کهنترین سروده‌های او باشند، به تخمینی از تاریخ سرودن آنها دست یابد؛ همچنین، نشان دهد قدیمی‌ترین اشعار حافظ را می‌توان به میانه‌ی دهه‌ی چهارم سده‌ی هشتم هجری منسوب کرد و درنتیجه، تاریخ احتمالی تولد او را قدیم‌تر از همه‌ی تواریخ فرضی حافظ‌پژوهان تخمین زد. شایان ذکر است با توجه به تنوع فراوان نسخ و تصحیحات موجود از دیوان خواجه، در این مقاله، نسخه‌ی قرائت‌گزینی انتقادی دیوان حافظ، به‌کوشش مشترک بهاءالدین خرمشاهی و شادروان‌هاشم جاوید که براساس مقابله‌ی تصحیح قزوینی‌غنی با مشهورترین نسخ تصحیحی معاصر، تدوین شده؛ به‌عنوان نسخه‌ی مبنای ابیات در نظر گرفته شده است.
کلیدواژه‌ها
- تاریخ دریافت: 13 شهریور 1401
- تاریخ پذیرش: 16 مهر 1401