نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• سمیرا بختیاری‌نسب

چکیده

حافظ به اشراف و برخورداری از دیوان شاعران پیش از خود معروف است. از منظر استعاره‌ی مفهومی، این بدان معناست که او نظام اندیشگانی و استعاری شاعران پیش از خود را به‌خوبی درک کرده است. بررسی استعاره‌های مفهومی دیوان او نیز موید همین مطلب است. یکی از مهمترین حوزه‌های مفهومی در دیوان او «راه» است که برای تبیین اندیشه‌های او درباره‌ی مفهوم «دنیا»، با دیگر حوزه‌های مفهومی ترکیب شده است. حافظ عشق را به مثابه راهی از ازلیت تا ابدیت و این جهان را به مثابه منزلی از این راه بی‌آغاز و بی پایان درک می‌کند. منزلی که مهمترین ویژگی‌اش «ناپایداری» است؛ حافظ برای تبیین این ناپایداری، به دو شکل از حوزه‌ی مفهومی راه استفاده می کند. به بیان دیگر و از منظر تأثیر و تأثر حوزه‌های مفهومی، مفهوم ناپایداری به دو شکل بر حوزه‌ی مفهومی راه در دیوان حافظ تأثیر می‌گذارد: ۱. حوزه‌ی مفهومی راه در ترکیب با مفهوم ناپایداری گسترش می‌یابد؛ اضافه‌ی تشبیهی «رهزن دهر» نتیجه‌ی همین نوع تاثیر است؛ ۲. او برای تبیین دیگر مفاهیم مرتبط با «ناپایداری»، حوزه‌ی مفهومی راه را با دیگر حوزه‌های مفهومی، مانند جنگ و مستی ترکیب می‌کند.

کلیدواژه‌ها

• حافظ
• ناپایداری
• استعاره ی مفهومی راه
• نگاشت مرکزی
• کلان استعاره